Plebiscyt na Warmii i Mazurach był jednym z dwóch plebiscytów, których przeprowadzenie przewidywał Traktat Wersalski. Miał ziścić marzenia wielu Polaków o przyłączeniu tych terenów do Państwa Polskiego. „Był wynikiem tego, że na tych terenach znajdowały się osoby, które dążyły do tego, by miejsce, które zamieszkiwały, przynależały do nowo tworzącego się Państwa Polskiego. W 1918 roku narodziło się Państwo Polskie, zmieniła się cała sytuacja geopolityczna w tym regionie” - przypomina Jerzy Kiełbik, dyrektor Instytutu Północnego w Olsztynie.
Niestety, mimo wielu nadziei, wyniki głosowania 11 lipca 1920 roku przesądziły o pozostaniu Warmii, Mazur i Powiśla w granicach pruskich. „Plebiscyt był przegrany od początku, w momencie, w którym został zarządzony. Trudno jest przeprowadzić głosowanie na terenie obcego państwa, głosowanie skuteczne przede wszystkim, a warunki, które były i warunki samego głosowania były takie, że była Polska skazana na przegraną. Natomiast sam plebiscyt, wydarzenia plebiscytu spowodowały to, że ludzie zdołali się policzyć, zdołali się zorganizować” - podkreśla Jerzy Kiełbik.
Z okazji setnej rocznicy przygotowano wiele wydarzeń upamiętniających to wydarzenie. To m.in. obchody w Łupstynku. „Łupstynek jest tym miejscem, które zostało przyłączone w wyniku udanego plebiscytu w tej miejscowości. W Lidzbarku Warmińskim będziemy prezentować naszą wystawę, kolejna nasza wystawa będzie prezentowana również w Ostródzie” - informuje Jerzy Kiełbik. Stulecie obchodzi także Dom Polski w Olsztynie – niemy świadek plebiscytu i wielu późniejszych, przełomowych wydarzeń. Został on specjalnie udekorowany, pojawiła się m.in. budka strażnicza – to przypomnienie, że w okresie plebiscytu cały budynek był otoczony zasiekami. Na piętrze Domu Polskiego znajduje się również wystawa poświęcona jego historii i przy okazji historii Olsztyna.
